1. Programın Amacı ve Kapsamı
Son yıllarda alınan önlemlere ve kaydedilen aşamalara rağmen kayıt dışı ekonomi, ülkemiz açısından halen önemli sorun alanlarından birisi olmaya devam etmektedir. Kayıt dışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacaktır. Bu programla, kayıt dışı ekonominin azaltılması amaçlanmaktadır.
Kayıt dışı ekonominin azaltılmasında her ne kadar kayıtlı sektörlerin güçlendirilmesi ve kayıtlı sisteme girişlerin teşvik edilmesi önem arz etse de, Onuncu Kalkınma Planı kapsamında diğer programların doğrudan ya da dolaylı olarak bu hususlara katkı sağlayacağı dikkate alınarak, bu programda söz konusu bileşenlere yer verilmeyecektir.
2. Programın Hedefi
Kayıt dışı ekonominin GSYH’ya oranının beş puan azaltılması
Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılması
3. Performans Göstergeleri
4. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun Belirlenmesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin Analizi
2. Bileşen: Gönüllü Uyumun Teşvik Edilmesi ve Uyum Seviyesinin Yükseltilmesi
3. Bileşen: Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve İlgili Mevzuatın Gözden Geçirilmesi
4. Bileşen: Eğitici ve Kapsayıcı Yöntemlerle Toplumun Tüm Kesimlerinde Farkındalığın Artırılması
5. Bileşen: Kurumlar Arası Veri Paylaşımının Geliştirilmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunların Giderilmesi
5. Koordinatör ve Sorumlu Kurum / Kuruluşlar
Program Koordinatörü ve Bileşen Sorumlusu: Gelir İdaresi Başkanlığı
6. Eylem Planı
Son yıllarda alınan önlemlere ve kaydedilen aşamalara rağmen kayıt dışı ekonomi, ülkemiz açısından halen önemli sorun alanlarından birisi olmaya devam etmektedir. Kayıt dışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacaktır. Bu programla, kayıt dışı ekonominin azaltılması amaçlanmaktadır.
Kayıt dışı ekonominin azaltılmasında her ne kadar kayıtlı sektörlerin güçlendirilmesi ve kayıtlı sisteme girişlerin teşvik edilmesi önem arz etse de, Onuncu Kalkınma Planı kapsamında diğer programların doğrudan ya da dolaylı olarak bu hususlara katkı sağlayacağı dikkate alınarak, bu programda söz konusu bileşenlere yer verilmeyecektir.
2. Programın Hedefi
Kayıt dışı ekonominin GSYH’ya oranının beş puan azaltılması
Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılması
3. Performans Göstergeleri
4. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun Belirlenmesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin Analizi
2. Bileşen: Gönüllü Uyumun Teşvik Edilmesi ve Uyum Seviyesinin Yükseltilmesi
3. Bileşen: Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve İlgili Mevzuatın Gözden Geçirilmesi
4. Bileşen: Eğitici ve Kapsayıcı Yöntemlerle Toplumun Tüm Kesimlerinde Farkındalığın Artırılması
5. Bileşen: Kurumlar Arası Veri Paylaşımının Geliştirilmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunların Giderilmesi
5. Koordinatör ve Sorumlu Kurum / Kuruluşlar
Program Koordinatörü ve Bileşen Sorumlusu: Gelir İdaresi Başkanlığı
6. Eylem Planı
| SEKTÖR / KONU | YAPILACAKLAR VE TARİHLERİ |
| TURİZM VE KÜLTÜR SANAT ESERLERİ SEKTÖRÜ | -Turizm sektöründe, görülen kayıt dışılığın sebepleri, boyutları ve ihtiyaç duyulan düzenlemelerin tespiti amacıyla, ilgili STK'ların ve kurumların da katkı sunacağı bir çalıştay yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 |
| -Otel, pansiyon ve günübirlik ev gibi konaklama yerlerine yönelik internet üzerinden gerek yurt içinden, gerekse de yurt dışından yapılan rezervasyonlar takip edilecek, kayıt dışı turizm acentesi işletilmesinin ve kayıt dışı rehber istihdamının önüne geçilmesi için denetimler artırılacak, sektörde e-fatura ve e-arşiv gibi elektronik bazlı uygulamalar yaygınlaştırılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| -Düzenledikleri turlarla, turistleri yurt dışından ülkemize cüz'i fiyatlarla getiren ve ülkemizde kayıt dışı, kalitesiz ve fahiş fiyatlarla alışverişe yönlendiren turizm işletme/acenteler takip edilecek ve gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| -Fikir ve sanat eserlerinde bandrol, kayıt-tescil ve sertifika uygulamalarının etkin biçimde denetlenmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Şubat 2015 –Temmuz 2015 | |
| GAYRİMEKNKUL / İNŞAAT SEKTÖRÜ | -Gayrimenkullerin alım ve satım değerlerinin rayiç değer üzerinden işlem görmesini sağlamak amacıyla gerekli hukukî ve idarî alt yapı oluşturulacak, sektöre yönelik etkin bir analiz ve denetim sistemi kurulacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2016 |
| -İnşaat sektöründeki faaliyetlerin imalat aşamasından nihai kullanıcıya teslime kadar geçen süreçteki tüm aşamalar gözden geçirilecek, elde edilen bulgular çerçevesinde sektördeki kayıt dışılığın önüne geçilmesi için gereken düzenlemeler yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2016 | |
| -İnşaat sektöründe, projenin onaylanmasından, tamamlanma aşamasına kadar olan sürecin takip edilmesine yönelik teknik bir altyapı kurulacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2016 | |
| -İnşaat sektöründe kayıt dışı istihdamın boyutu ve analizi konusunda bir Akademik Danışma Kurulu oluşturulması gibi çözümler de dâhil olmak üzere kayıt dışı istihdamın önlenmesi amacıyla alınması gereken tedbirler belirlenerek gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| AKARYAKIT SEKTÖRÜ | -Petrol ve LPG piyasalarının etkin denetimi amacıyla idarî kapasitenin artırılması ve lisans sahiplerinin tabi olacağı esasların gözden geçirilmesi hususlarında, gerekli mevzuat değişiklikleri yapılacaktır.Şubat 2015 - Ekim 2015 |
| -Havacılık yakıtlarının teslim sürecinde, lisans sahiplerinin alım, satım ve teslimlerine ilişkin tüm safhalar kavranarak, gerekli takip sistemi kurulacaktır. Şubat 2015 -Temmuz2015 | |
| -Trafiğe tescilli taşıtlara plaka numaralarını da içeren birer kimlik birimi takılacak, akaryakıt pompaları da bunları okuyacak ünitelerle donatılacak ve akaryakıt pompalarına bağlı yeni nesil ödeme kaydedici cihazlarda kayıtlı bilgilerin on-line olarak Gelir İdaresi Başkanlığı veri ambarına ulaşması ve akaryakıt istasyonlarının akaryakıt alış ve satışlarının izlenerek denetlenmesi suretiyle kayıp ve kaçaklar önlenecektir. Şubat 2015 - Aralık 2017 | |
| -5015 sayılı Kanun kapsamında yurt içi taşımacılık yapan akaryakıt tankerlerine gerekli cihazların takılıp yüke, araca ve gidilecek yere ait bilgilerin sisteme girilerek mezkûr bilgilerin tüm adlî kolluk birimlerinin erişimine açılarak, akaryakıt sevkiyatları daha etkin denetlenecek ve amaç dışı kullanımın engellenecektir. Şubat 2015 –Temmuz 2015 | |
| SERBEST BÖLGE, GÜMRÜK VE ANTREPO SEKTÖRÜ | -Gümrük kapıları ve iç gümrüklerin modernizasyonu ile bilgi işlem alt yapısı, fiziksel yapılanma, teknik donanım ve hukukî alt yapının gözden geçirilerek yenilenmesi hedeflenmektedir. Şubat 2015 - Haziran 2017 |
| -Antrepo Rejiminin sağlıklı işleyebilmesi, suistimallerin engellenmesi ve etkin bir kontrol mekanizması için gereken düzenlemelerin yapılması ve önlemlerin alınması öngörülmektedir. Şubat 2015 - Haziran 2017 | |
| TOPTANCI HALLERİ SEKTÖRÜ | -İl müdürlükleri, belediyeler, toptancı hal yönetimleri ve meslek mensuplarından Hal Kayıt Sisteminin kullanımına yönelik alınan geri dönüşler çerçevesinde geliştirme çalışmalarına devam edilecek ve özellikle kullanıcıların beyanına dayalı çalışan Sistemde var olan bilgilerin, başta Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde tutulan kayıt sistemleri olmak üzere diğer kurum ve kuruluşlarca kurulan kayıt sistemlerinde yer alan bilgiler ile kontrolünü teminen gerekli entegrasyon çalışmaları yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 |
| TARIM SEKTÖRÜ | -Ürün ihtisas borsası, ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyet gösterebilecek, gelişmiş imkânları bulunan, işlemlerin tamamen elektronik ortamda yapılabildiği ve çok sayıda alıcı ve satıcının bir araya getirilebildiği bir yapıda olacak, elektronik ürün senedi uygulamasının yaygınlaştırılması, uygulamada ortaya çıkan sıkıntıların giderilmesi ve ürün ihtisas borsasının kurulmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir. Şubat 2015 - Aralık 2015 |
| - Tarımsal destek uygulamalarına ilişkin belge düzeninin sağlıklı bir şekilde işlemesi amacıyla, alım satım işlemlerinin ağırlıklı olarak doğrudan belge üzerinden tescil işlemlerinin yapıldığı ticaret borsacılığı sisteminin işleyişinde yeni düzenlemelere gidilmesi alıcı ve satıcıların bir araya gelmesini, fiyatın serbest rekabet şartlarında oluşmasını ve oluşacak bu fiyat ile alım satıma konu mal miktarının belgelere aktarılmasını sağlayıcı altyapının ve otomasyon sisteminin kurulmasına yönelik ilgili kurumlarla çalışma yapılması öngörülmektedir. Şubat 2015 - Aralık 2016 | |
| DAHİLDE İŞLEME VE İTHALAT SEKTÖRÜ | -Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında ithalat izni verilen girdiler ve uygulama süreçleri, haksız kazanç sağlamaya imkân verilmemesini teminen ve yurtiçi üretimi gözeten bir yaklaşımla yeniden değerlendirilecektir. Şubat 2015 - Aralık 2016 |
| -İthale konu malların gerçek değerleri üzerinden ithal edilmesine yönelik sistem ve düzenlemeler gözden geçirilecek, bu kapsamda yapılacak denetimler artırılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2016 | |
| E-TİCARET / İNTERNET SEKTÖRÜ | -E-ticaret sektöründe çalışan aracı kurumlardan (aracı hizmet sağlayıcılardan), kargo lojistik şirketlerinden ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlardan elektronik ortamda veri alınmasına ve sektörde e-fatura kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik düzenlemeler yapılacak, bu bilgiler risk analizine tabi tutularak e-ticaret sektöründeki kayıt dışılığın ve vergi kayıp ve kaçağının önlenmesine çalışılacaktır. Şubat 2015 - Ekim 2015 |
| -Hem internet ortamında faaliyet gösteren sosyal medya kuruluşlarına yapılan ödemelere ait bilgilerin, hem de sosyal medya kuruluşlarının müşterilerine yaptığı ödemelere ait bilgilerin kavranması amacıyla banka ve benzeri ödeme kuruluşlarından elektronik ortamda veri alınmasına ve bunların analiz edilerek vergi kayıp kaçağının önlenmesine yönelik gerekli hukukî ve teknik altyapı çalışmaları yapılacaktır. Şubat 2015 - Ekim 2015 | |
| NAKİT / KREDİ KARTI ÖDEMELERİ | - Kartla ödemelerin artırılması için bireylerin kart kullanımının günlük hayatın bir parçası haline getirilmesine ve nakit ekonomisiyle mücadele kapsamında kart kullanımını, kart kullanıcısı ve üye işyeri nezdinde avantajlı hale getirmeye yönelik çalışmalar yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2017 |
| ÖTV | -ÖTV Kanununa ekli listelerde yer alan malların imalat veya ithalatından nihai tüketiciye ulaşım safhasına kadarki tüm süreçleri kavrayan etkin bir denetim sistemi kurulacaktır. Şubat 2015 - Haziran 2016 |
| GİB VE DİĞER KAMU KURUMLARI ORTAK DENETİM ÇALIŞMALARI | -Eylem kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu'nun yanı sıra sahada denetim yapan ilgili diğer kurumlarla birlikte (İçişleri Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi) ortak denetimler yapılacaktır. |
| Vergi incelemesi gerektirmeyen yaygın - yoğun denetim ve yoklama faaliyetleriyle denetlenebilecek ve ilgili vergi dairelerince sonuçlandırılabilecek denetim konuları belirlenerek, denetimde etkinliğin arttırılması sağlanacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| - Daha etkin ve kapsamlı bir denetim modeli ile günün 24 saatinde fiili denetim yapılmasına imkân sağlayan bir uygulama öngörülmektedir. Şubat 2015 –Temmuz 2015 | |
| -Yoklama ve yaygın yoğun denetim faaliyetlerinin asli olarak tablet bilgisayarlar vasıtasıyla yerine getirilmesi ve bu suretle elde edilen verilerin eş zamanlı olarak analizi ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile elektronik ortamda paylaşılması ve yoklama ve denetim faaliyetlerinde etkinliğin artırılması amaçlanmaktadır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| -Mükellefiyete ilişkin ödevlerin yerine getirilip getirilmediğinin etkin bir şekilde takibi amacıyla vergi inceleme faaliyetleri dışında, mükellefiyet türlerine yönelik standart denetim kılavuzları hazırlanarak, yoklama ve yaygın yoğun denetim faaliyetlerini yürüten memurların kullanımına hazır hale getirilmesi öngörülmektedir. Şubat 2015 - Ekim 2015 | |
| Vergi ve gümrük mevzuatında yer alan ceza hükümleri ayrıntılı analiz edilerek, daha etkin bir ceza sistemi kurmak amacıyla gerekli yasal değişiklikler yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| - Mükelleflerin ikincil mevzuat ile belirlenmiş usullerde ödeme ve bildirim yükümlülükleriyle ilgili hadler, azaltılacak ve etkin bir denetimle birlikte vergiye uyum derecesi artırılacaktır. Şubat 2015 - Ekim 2015 | |
| SAĞLIK, KOZMETİK VE TIBBİ CİHAZLAR SEKTÖRÜ | - Sağlık kuruluşları ve eczanelerin Sosyal Güvenlik Kurumuna düzenledikleri faturaların elektronik ortamda düzenlenmesi sağlanacak ve bu suretle sektör hasılatının kayıt altına alınması ve elde edilen verilerin ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşılması sağlanacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 |
| -Özel sağlık hizmetleri dolayısıyla kayıtlara yansımayan muamelelerin kavranmasına yönelik mevzuatta yer alan boşlukların tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Şubat 2015 - Haziran 2017 | |
| -Kozmetik ürünlerin takip edilebilmesi amacıyla ürün üzerinde tekil tanımlayıcı bulundurulmasına yönelik mevzuat ve teknik alt yapı çalışması yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| -Tıbbî cihazların takip edilebilmesi amacıyla cihaz üzerinde tekil tanımlayıcı bulundurulmasına yönelik mevzuat ve teknik alt yapı çalışması yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| ULAŞIM SEKTÖRÜ | -Kayıt dışılıkla mücadelede parasal hareketler kadar mal hareketlerinin takibi de büyük önem arz etmektedir. Bu çerçevede karayolu ile mal taşımacılığının her veçhesiyle takibine imkân sağlayacak bir alt yapının kurulmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2017 |
| -Şehir içi toplu taşımada ücretin elektronik ortamda ve tek bir merkezden toplanmasına imkân sağlayacak gerekli hukukî düzenlemeler yapılacak ve buna uygun teknik alt yapı oluşturulacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2016 | |
| -Tahditli plaka alım ve satımlarının gerçek değer üzerinden işlem görmesini sağlamak amacıyla gerekli alt yapı oluşturulacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| - Şehirlerarası kara, deniz ve hava yolu yolcu taşımacılığı ile spor ve sanat gibi etkinlik faaliyetlerinde e-bilet uygulamaları yaygınlaştırılarak bu tür faaliyetlerin elektronik ortamda kayıt altına alınması sağlanacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2016 | |
| SOSYAL GÜVENLİK | - Borçlar Kanunu ve İş Kanununa istinaden 10 üzeri işçi çalıştıran işverenlerin ücret, prim ve ikramiye niteliğindeki ödemelerinin Bankalar aracılığıyla yapılmasına ilişkin kapsamın genişletilerek, belirlenecek sektör veya iş kollarında faaliyet gösteren ve 10'dan az sigortalı çalıştıran işverenlerin de ücret, prim ve ikramiye niteliğindeki ödemelerini Bankalar aracılığıyla ödemeleri sağlanacaktır. Şubat 2015 –Temmuz 2015 |
| - İşveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu'na her ay verilen "Aylık Prim ve Hizmet Belgesi"nde sigortalının mesleği ile meslek kodunun bildirimi yasal zorunluluk haline getirilecek, öngörülen meslek grupları için kamu kurumlarınca ödenen ücretler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sosyal tarafların görüşleri ve TÜİK tarafından yapılan kazanç istatistiklerinden yararlanarak "sigorta primine esas karine ücret" tespit edilerek, gerekli bilgilendirme ve denetim işlemleri yapılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| -Gerek kayıt dışı işçi çalıştırmaları, gerekse vergi kaçakçılığı suçu işlemeleri sebebiyle haklarında mahkemece hüküm verilmiş olanlar kamu ihalelerinden yasaklanacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2015 | |
| -Kayıt dışı istihdamla mücadelede denetim sisteminin etkinliğinin sağlanması, mükerrer denetim ile emek ve zaman kaybının önlenmesi amacıyla denetim talebi ile başlayıp denetim raporunun hazırlanması ve işleme konulmasına kadar olan tüm süreçlerin elektronik ortamda yürütüldüğü bir otomasyon programının hayata geçirilmesi sağlanacak, sosyal güvenlik denetmeni/denetmen yardımcısı sayısı kademeli olarak 5.000'e çıkarılacaktır. Şubat 2015 - Aralık 2017 |
Yorumlar
Yorum Gönder